انسان بدون بازی و بازیچه مانند ماهی بدون آب است. از نظر حیات شناسی، بازی وسیله سلامت جسم و پرورش حواس است. زیست شناسی نیز بازی را برای رشد اجتماعی و تکامل موجود زنده لازم میشمارد. جامعه شناسان بازی را برای رشد اجتماعی افراد ضروری میدانند و به نظر روان‌شناسان، بازی فعالیت منحصر به فرد آدمی است.
برخی از بازی‌ها در افراد، سازگاری شغلی پدید میآورد و فرد را علاقمند میسازد که تن به کاری دهند یا مقدمات آن را فرا گیرند به طوریکه در آینده با چشمی باز وارد دنیای کار و مشاغل شوند. همچنین در حین بازی درمییابند چه کاری مفید و چه کاری مضر است، چه اقدامی خطرناک و چه اقدامی بیخطر است و بالاخره بازی، افراد را وا میدارد که تن به پذیرش و صلح دهند و دریابند که همیشه نمیتوان از راه جبر و فشار، سلطه خود را بر دیگران اعمال کرد.
زندگانی حاضر یا گذشته جامعه را در بازی‌ها شاهد خواهیم بود. در واقع می‌توان گفت فرهنگ هر محیط، نوع انتظارات از افراد را برای به عهده گرفتن نقشی خاص در طول زندگانی اجتماعی تعیین کرده و انتظارات خود را از راه بازی به او انتقال می‌دهد. این گفتار را بدین صورت می‌توان توجیه کرد که انسان از روی انگارههای محیطی خود، چه رفتار و فیزیکی را الگوبرداری کرده و این الگوها را به صورت آشکار یا نهان در بازی خود مجسم می‌کند.
بشر طبیعتاً از تجربیات دیگران بیشتر می‌آموزد تا از حرفهای آنها. برخی از مسائل تنها با تجربه شخصی آموخته می‌شوند. شما باید از نتایج اعمال خود درس بگیرید. آموختن باید برای افراد تبدیل به یک سرگرمی شود نه یک وظیفه دشوار. آیا تاکنون فکر کرده اید که چرا قبل از اینکه به کودکان ریاضی را در مدرسه بیاموزند به آنها طریقه استفاده از چرتکه را آموزش می‌دهند؟ در واقع کودکان با استفاده از این ابزار رنگی عملیات جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را می‌آموزند و از این کار لذت می‌برند.
یکی از فعالیت‌های لذت‌بخش و سازنده برای همه به ویژه جوانان و نوجوانان، بازی است. بازی کردن یک فعالیت لذت بخش است که در برگیرنده افراد، اشیاء و تحرک میباشد. هر چیزی از فوت کردن حبابهای صابون به اطراف گرفته تا خواندن یک قطعه شعر، نوعی بازی محسوب می‌شود.
افراد از طریق بازی هایی که با هیجان همراه است، زندگی در دنیای واقعی آینده را تمرین می‌کنند. ویژگی‌های هر بازی و فایده‌های آن در رشد همه جانبه قوای ذهنی، جسمی، شخصیتی و اجتماعی افراد باعث شده توجه تعداد زیادی از دست اندرکاران تعلیم و تربیت به چگونگی نقش بازی در امر آموزش افراد معطوف شود.
بازی برای درمانگران وسیله مناسبی است تا به دنیای انسان ها راه یابند و آن را بهتر بشناسند و به مشکلات آنان پی ببرند. بازی، آموزش است و انسان از طریق بازی‌ها مهارت‌های گوناگونی کسب می‌کند. بازی، بهترین وسیله‌ای است که از طریق آن می‌توان بسیاری از مفاهیم را آموزش داد.
بازی‌های آموزشی از جمله راهکارهایی هستند که استفاده از آنها برای فعال کردن فراگیران و ایجاد خلاقیت در آنها، یکی از مباحث اصلی و تخصصی حوزه آموزشی را تشکیل می‌دهد. بازهای آموزشی یکی از موقعیت‌های یاد دهی و یادگیری به شمار می‌رود و فعالیتی سازمان یافته و همراه با قوانین مشخص است که در آن دو یا چند انسان برای رسیدن به اهداف آموزشی از قبل تعیین شده در ارتباط با هم قرار می‌گیرند.
بازی تحمیلی نیست و باید معیارهایی داشته باشد:
۱) متناسب با ویژگی‌ها، نیازها و توانایی‌های افراد باشد
۲) به تقویت، دقت، تمرکز، عکس‌العمل به موقع و پرورش خلاقیت توجه داشته باشد
۳) فعالیت‌ها و رفتارهای موجود در بازی، تعبیر منطقی (معنی و مفهوم) داشته باشد
۴) بین بخش‌های مختلف بازی رابطه‌ای منطقی وجود داشته باشد
۵) به گونه‌ای طراحی شود که بر اعلام برنده و بازنده تأکید زیادی نشود
بازی‌های آموزشی می‌توانند به عنوان رسانه‌ای مفید و کارآمد در سطوح رسمی و غیررسمی مورد استفاده معلمان قرار گیرند. هدف نهایی این بازی‌ها فقط سرگرمی یا پرکردن اوقات فراغت نیست، بلکه چنین بازی‌هایی ضمن ایجاد لحظاتی لذت بخش و فرح‌انگیز برای مخاطبان، با فراهم ساختن تجربه‌هایی نزدیک به تجربه‌های واقعی، یادگیری سریع‌تر و پایدارتری را سبب می‌شوند. حضور فعالانه فراگیران در فرآیند یادگیری، مستلزم فراهم سازی شرایط و زمینه مناسب در محیط آموزشی است.
بازی‌های آموزشی خوب بیشتر بر تفکر و برنامه‌ریزی تأکید می‌کنند تا حفظ کردن مطالب. آدم هایی که در یادگیری مفاهیم موجود در نوشته‌ها و متون چاپی با مشکل روبه‌رو هستند، بازی‌ها را درک می‌کنند و غالباً اعتماد به نفس خود را از راه نقش آفرینی توسعه می‌دهند.
از پژوهشی با عنوان تأثیر استفاده از بازی‌های آموزشی بر انگیزش نوجوانان ۹ تا ۱۱ ساله به این نتیجه رسیدند که بازی‌های آموزشی بر چهار مؤلفه انگیزشی « توجه، ارتباط، اعتماد و رضایت » تأثیر دارند. پژوهشگران از انجام بازی، به عنوان عاملی برای بهبود بخشی، توجه و فعالیت‌های بصری یاد می‌کنند.
بازی‌های آموزشی می‌توانند شیوه‌ای فعال و برانگیز کننده برای جوانان و نوجوانان باشند تا به مرور آنچه یاد گرفته‌اند، بپردازند. بازی‌های آموزشی می‌توانند عامل اساسی برای افزایش اندازه نورون ها و ارتباطات سیناپسی در مغز باشند. خصوصا این رشد، تحت تأثیر تحریک جنبشی، تفکر انتقادی و حل مسأله قرار دارد.
۱) پاداش ذاتی دارد؛ چون آدم ها بازی را دوست دارند و از روی میل و رغبت در آن شرکت می‌کنند.
۲) موقعیت‌های پیچیده زندگی را که عناصر آن از زندگی واقعی گرفته شده‌اند، به شیوه‌ای ساده و قابل فهم نمایش می‌دهد.
۳) انگیزه یادگیری، توجه و علاقه فراگیرندگان را جلب می‌کند.
۴) از یکنواختی و کسالت آور بودن محیط های یادگیری می‌کاهد و جوی شاد و زنده را شکل می‌دهد. در برخی از بازی‌ها فراگیرندگان بدون اینکه خود احساس کنند به تمرین و تکرار مفاهیم یا مهارت‌های دشوار می‌پردازند.
۵) مربیان با ایجاد ارتباطات اجتماعی از طریق بازی، علاوه بر آموزش مفاهیم شناختی، به بعضی از اهداف آموزشی، یادگیری عاطفی و نگرشی نیز دست می‌یابند. به علاوه، مربیان با شرکت دادن فراگیران در برنامه ریزی و تدارک وسایل لازم برای بازی می‌توانند به اهداف بیشتری نائل شوند. بازی آموزشی خوب می‌تواند ضمن ایجاد تفریح و هیجان برای فراگیرندگان، چگونگی ارزیابی مخاطرات، برخورد اتفاق‌ها و مسائل جدید، تفکرات منطقی و انجام تصمیم گیری‌ها را آموزش دهد.
۶) اجتماعی شدن: بازی نقش عمده‌ای در اجتماعی شدن افراد ايفا می‌كند كه با فراهم شدن محيطی غير تهاجمی و بازی گونه، افراد می‌توانند مهارت‌های گروهی را ياد بگيرند.
۷) ارتقاء مهارت حل مسأله : حل مسأله فرايندی است كه افراد با استفاده از آن، مجموعه ای از قواعد از پيش آموخته را برای حل موفقيت آميز يك مسأله در موقعيتی جديد كشف می كنند.
بازی، عمده‌ترین شکل فعالیت حال حاضر افراد و مناسب‌ترین روش برای بروز و رشد استعداد و خلاقیتشان به شمار می‌رود. بازی نقش بزرگی در زندگی و رشد انسان داشته و باعث می شود در ضمن بازی، بسیاری از خصوصیات مثبت در او پرورش یابد.
بازی عامل افزایش رشد و خلاقیت در نوجوانان و جوانان، در سنین آمادگی و پیش از دانشگاه است. در این سن، فعالیت شخص نسبت به گذشته تغییر می‌یابد و روابط جدیدی میان تفکر و عمل وی پدید می‌آید و احساس نشاط و سرزندگی بعد از بازی می‌تواند راهگشای حل بسیاری از مشکلات باشد.
